İşyerindeki Narsistle Baş Etme Yöntemleri

İşyerinde mobbing e uğradığınızı düşünüyorsanız, çalışma arkadaşınız bir narsist olabilir. Narsist patron; güce tapan, insanları kontrol etmek konusunda takıntılı, tüm ilişkilerine maliyet/kar gözüyle bakan, kendi değerini yükselttiği hissine kapıldığı için karşı tarafı ezen, insani yönü zayıf ve işinde ilerlemek için her türlü ahlaki ve hatta yasal sınırları zorlayabilecek bir tiptir. Narsistlerin çoğu güç ya da ün peşindedir. Paraya taparlar. Bunlara sahip olmak için de insanları rahatlıkla manipüle ederler. Kendi çıkarlarını her şeyin üzerinde tutarlar ve kendi üstün konumunu sağlamlaştırmak için oyunlar kurarak diğerleri üzerinde psikolojik baskı uygularlar. Bunu yaparken de oyunu kuralına göre oynamayı ve her durumda bir şekilde haklı çıkmayı çok iyi becerirler.

Narsistler, emretmeye, sözünü geçirmeye, yönetmeye ve insanları kontrol etmeye tutku duyan insanlardır. Kendisini tek iktidar sahibi ve herkesten üstün biri olarak gördüğü için takım çalışmasına yatkın değildirler. Birlikte çalıştığı insanları aşağıladığı, azarladığı, eleştirdiği, küçümsediği, angarya işler yüklediği ve önünde engel olarak gördüğü herkesi diskalifiye etmek için oldukça acımasız olabildiği görülür.  

Onlarla sıklıkla şirketlerin yönetici pozisyonlarında karşılaşabiliriz. Tercih ettikleri iş alanları ise genellikle; satış, pazarlama, cerrahlık, girişimcilik, popüler sanat, sporculuk, din adamlığı, yatırımcılık (borsa), ordu mensupluğu, politikacılık olabilir. Güç, insanları etkileme veya kontrol etme olanağı sağlayan bütün alanlar narsistleri çeker.

Narsistler ilk bakışta ruh hastası izlenimi vermezler. Etraflarındaki yüzeysel ilişki içerisinde oldukları pek çok kişiye etkileyici ve aydınlık yüzlerini gösterirler. Onların karanlık ve ezici yüzlerini az sayıda insan görür. İşler istedikleri gibi gittiği sürece kibar ve sevimli davranırlar, ancak direnç ya da eleştiriyle karşılaştıklarında her şey değişir. Narsistler bir ya da bir kaç kişiyi hedef seçtiklerinde onlara karşı çifte standart uygularlar. Hedefi dışında kalan insanlara karşı genellikle sevimli ve sıcakkanlıdırlar. Dolayısıyla onun birçok kişi tarafından sevilip saygı gördüğünü bilirsiniz ve kafanız karışır. Sorun bende demek ki diye düşünmeye başlarsınız. Ama bu zaten onların birine psikolojik şiddet uygulama tarzıdır. Onların sabit ve oturmuş bir kişiliği olmadığından karşısındaki insana ve amaçlarına göre kişiliklerini şekillendirebilirler. Narsistler bu süreçte hedef seçtiği kişinin zayıflığını tespit eder, oranın üstüne gider ve karşısındakinin kendisinden şüphe duymasına neden olurlar. Bu sayede kurbanın savunmasını ortadan kaldırırlar. Gizli bir güçsüzleştirme sürecine giren kurban giderek özgüvenini yitirir. Durumun vahametini diğer insanlara açıklayabilmek her zaman çok kolay olmaz.

Kişilik bozuklukları konusunda bilgi eksikliği, korkaklık, istikrarsızlıktan kaçınma isteği ya da herkesin yanlışlarından bir şeyler öğrenip değişebileceğine duyulan saf inanç sayesinde şirketin üst düzey yöneticileri tarafından onların çalışma arkadaşlarına gösterdikleri olumsuz davranışları yeterince ciddiye alınmayabilir. Bunun yanı sıra narsistler genellikle hırslı, etkileyici, yetenekli, korkusuz ve iş bitirici olduklarından onların bu özellikleri, iş dünyasında insanlara doğru davranma yeteneğinden daha değerli görünür. Bu nedenle açıkça mobbing uygulasalar, hatta cinsel taciz gibi yasaları çiğneyici bir suç işleseler dahi iş başarıları sayesinde piyasada kabul görüp korunabilirler.

Unutmayın ki hiçbir şirket vicdan sahibi değildir ve tek amacı kar etmektir. Narsistler de tam bunun için yaratılmıştır. Dolayısıyla iş dünyasında bir narsistle mücadele ederken onun avantajlı pozisyonda olduğunu unutmayın. Öncelikle karşınızdaki gerçekten bir narsist mi değil mi bunu tespit edin. Sonrasında konuyla ilgili olabildiğince bilgi edinerek nasıl bir yol izleyebileceğinize karar verin.  

Narsist bir iş arkadaşınız olduğunu nasıl anlarsınız?

• İş arkadaşınız veya patronunuzun sizin makine değil bir insan olduğunuzu anlayamıyorsa,

• Bulunduğu ortamı domine ediyor, oranın ilgi odağı kendisi oluyor, diğerlerine söz hakkı tanımıyorsa,

• Her daim bakımlı, çekici ve karizmatik görünmeye özen gösteriyor, kıyafetlerine azami özeniyor ve kasılarak dimdik yürüyorsa,

• Kontrol manyağı ise, size inisiyatif vermiyor, her zaman her şeyin kendi kontrolünde olmasını istiyorsa, en küçük kararı bile vermenize izin vermiyorsa,

•  Güçlü, acımasız ve baskıcı ise,

• Astlarının yaptığı işe ve verdikleri kararlara kesinlikle güvenmiyorsa,

• Birlikte çalıştığı kişi bir hata yaptığında çözüm bulmak yerine dünyanın sonu gelmiş gibi davranıyorsa,

• Ortak yürüttüğünüz bir projede tüm başarılar onun eseri, problemler ise sizin suçunuz oluyorsa,

• Kişisel olarak sizi ve yaptığınız işi üstü kapalı veya açıkça aşağılıyorsa,

• Altında çalışan insanların kariyerlerinde yol almaları için onlara destek olmuyor, yol göstermiyorsa,

• Sizi zaman zaman haksız yere eleştiriyorsa,

• Başkalarının yanında sizi utandırıyorsa,

• Kurnaz ve hesapçı ise,

• Bir veya bir kaç kişiyi belirli bir topluluktan dışlama huyu varsa,

• Sürekli kendinizi suçlu veya bir işi yapmamış gibi hissediyorsanız,

• Kendisi eleştiriye tamamen kapalıysa,  olumsuz davranışlarına ilişkin ortada bariz bir sebep olsa dahi ona feedback veremiyorsanız,

• Yapıcı değilse, size destek olmuyor arkanızda durmuyorsa,

• İstediğini elde etmek için gerekirse etik ve ahlaki değerleri hiçe sayabiliyorsa,

• Onunla uzlaşarak hiçbir durumu çözemiyorsanız, problem ancak onun dediğini yapınca ortadan kalkabiliyorsa,

• Mantıklı olsa dahi sizin sunduğunuz hiçbir çözümü kabul etmiyorsa,

• Sorgusuz sualsiz itaat bekliyorsa,

• Yaptığınız işi, sizi veya bilginizi  küçümsüyorsa,

• Size vaatlerde bulunuyor ve sonra sözlerini tutmuyorsa ve bu durum onu rahatsız etmiyorsa,

• Kendini ve yeteneklerini üstlerine pazarlama konusunda çok başarılıysa,

• Hak etmediği şeyleri almak onu rahatsız etmiyor aksine zevk veriyorsa,

• Ne yaparsanız yapın sizi içten bir şekilde takdir etmiyor ve yaptığınız işi beğenmiyorsa,

• Hatasını asla kabul etmiyor ve düzeltmek için çaba göstermiyorsa, dahası olumsuz bir davranışından rahatsızlığınızı dile getirdiğinizde size cephe alıyor intikam peşine düşüyorsa,

• Fazla hırslıysa,

• Kişiliğiniz veya özel hayatınızdan girerek size saldırıyor, bel altı vuruyorsa,

• Sizi başkalarıyla kıyaslıyor ve ne kadar kötü durumda veya başarısız vb olduğunuzu hissettirmeye çalışıyorsa,

• Rekabetçiyse,

• Adı ve soyadı onun için bir marka ise,

• Kendini ve yaptıklarını fazlaca beğeniyor ve bunu dile getiriyorsa,

• İnsanların yüzlerine başka, arkalarından bambaşka davranıyor, kolaylıkla yalan söyleyebiliyorsa

•  Şirketin kaynak ve olanaklarını kendi çıkarı için kötüye kullanabiliyorsa,

•  Pasif kalması gerektiğinde huzursuz oluyorsa,

Birlikte çalıştığınız kişi bu maddelerin tümünü barındırmıyor olabilir. Ancak maddelerin yüzde 80’i o kişide varsa bir narsistle karşı karşıyasınız diyebilirim.

Peki bu durumda ne yapmalıyız?

Hayatımızın büyük bir kısmını işyerinde geçiriyoruz. Dolayısıyla özel hayatımıza bir narsisti sokmak ne kadar yaralayıcıysa, iş yerimizde böyle bir insanla sürekli bir arada olmak da o kadar yıpratıcı. Dolayısıyla eğer böyle insanın bütün hayat enerjisini emen bir insanla çalışıyorsanız yapabilecekleriniz aşağıdaki gibi;

1. İş Değiştirin

Narsistle mücadelede en etkili yöntem, ortamı tamamen terk edip no contact haline gelmektir. Hayatınızdaki narsist kim olursa olsun yanınızda bulunduğu müddetçe kanınızı emecek, sizin insani değerinizi yıkmaya çalışacak, insanlıktan çıkaracak ve psikolojik problemler yaşamanıza neden olacaktır. Narsistler asla ama asla değişmezler. Onların kişilik yapıları buna müsaade etmez. Empati kuramadıklarından bir başka insanı rahatsız etmeleri umurlarında olmaz. Dolayısıyla olumsuz tutumlarında bir değişiklik veya iyileşme ihtimali yoktur. Değişime mecbur kaldığı durumlarda çaba gösterir görünse de bir süre sonra bir yolunu bulup mutlaka yine eski haline döner.Bu tip insanlar daima en yakınındakileri her anlamda aşağı çekerler. Hiçbir şey sizin hayatınızdan ve ruh sağlığınızdan daha değerli değil. Bununla savaşmak veya onu değiştirmeye çalışmak yerine iş değiştirmek sizi çok daha az yıpratır.

O nedenle ilk seçeneğiniz iş değiştirmek olsun. Önce düşünün başka bir işe geçebilir miyim? Eğer narsist haricinde o işyerinde imkanlarınız çok iyiyse, aynı kurum içinde başka bir bölüme geçme imkanınız yoksa veya benzer şartlarda bir iş kesinlikle bulamıyorsanız madde 2’ye geçin.

      2. İş yerinden ayrılamıyorsanız iletişimi sınırlayın

İş yerinizden ayrılmamaya karar verdiyseniz bu durumda narsistle bütün kişisel bağlantınızı koparın. Onunla sadece iş ilişkiniz olsun. Asla ama asla özel hayatınıza onu sokmayın ve kendi şahsi hayatınızla ilgili bilgi paylaşmamaya özen gösterin. Narsist sizi hedef aldığında özelinize girerek sizin bütün zaaflarınızı, güvensiz yanlarınızı ve yumuşak karnınızı tespit etmeye çalışacaktır ve daha sonra bunları size karşı ustaca kullanır. Onunla iş ilişkinizi de mümkün olduğunca sınırlamaya çalışın. Mümkün olduğunca o olmadan işlerinizi halledin.

O dahil hiç kimseye onun bir ruh hastası olduğunu anlatmaya çalışmayın bunun size hiç bir katkısı olmaz. Hiç kimse kendisinde bir ruh hastalığı olduğunu duymak veya kabul etmek istemez. Bunu yaparsanız size savaş açacaktır. Ayrıca şirketler bir insanın kişilik özellikleriyle veya duygularıyla değil, iş konusundaki davranışlarıyla ilgilenirler. O nedenle bu bilgiyi açıklamak sadece size zarar verir. Bunu kendinizde tutun ve bu konuda olabildiğince bilgi edinerek karşınızdaki insanın neler yapabileceğini anlamaya çalışın. Tarih ve saatleriyle birlikte ona dair olayları, neler söylediğini, neler yaptığını not alın. Elinizde kanıt olsun hep.

  3- Eleştirmeyin

Narsistler eleştirilere karşı inanılmaz duyarlıdır ve normal bir insandan kat be kat fazla tepki gösterirler. Eleştirildiğinde sizi dünyadan silmek isteyebilecek kadar öfkelenir, açık veya gizli olarak size savaş açarlar ve sonunda siz zarar görürsünüz. Ona davranışlarının bozukluğunu direk olarak anlatmaya çalışmayın. Normal bir insan gibi empati kurma yeteneği olmadığından olumsuz geri bildirimleri, mükemmel benliğini yıkacak bir tehdit olarak algılar. Ve bariz bir şekilde haklı dahi olsanız birdenbire size düşman kesilir. Narsistler, gerçeklik ve adalet gibi kavramlara değer vermezler. Onlar için önemli olan tek şey görünüştür. Bu nedenle onu eleştirmek yerine övgüye boğmak, pohpohlamak tehlikeyi sizden uzak tutar. Övgülerinizin hiç bir gerçekliğe dayanması gerekmiyor. Gerçek olmaması onun için hiç sorun olmayacaktır.

  4- İş ilişkisi kurmanız gereken zamanlarda özgüvenli davranın

Ona verdiğiniz tepkileri kontrol altında tutun. Ne öfkeli ve saldırgan ne de boyun eğici olmamaya özen gösterin. Her iki davranış da onun egosunu ve narsistliğini besleyecektir ve size karşı davranışlarını şiddetlendirecektir. Eğer onun haksız davranışlarına, eleştiri ve aşağılamalarına karşı teslimiyetçi davranarak boyun eğerseniz, özür diler ve haklısın derseniz onun sahte güç duygusunu beslemiş olursunuz. Saldırgan davranırsanız, öfke ile aşırı tepkiler verirseniz bu kez de sizi bir tehdit ve düşman olarak görür ve mahvetmeye odaklanır. Sizden intikamını mutlaka ama mutlaka adaletsiz bir şekilde alır.  Bu davranışınızın zararı sadece size olur. O hiçbir şey hissetmez.

Onunla olan ilişkinizde boyuneğici veya tepkisel olmak yerine kendinizi özgüvenli bir biçimde ifade etme yolunu tercih etmelisiniz. Ancak burada çok hassas ve kırılgan bir egoyla karşı karşıya olduğunuzu unutmamalısınız. Bu nedenle direk olarak sen şunu yapıyorsun, böyle birisin demek yerine öncelikle davranışının size ne hissettirdiğini belirtin ve neden yanlış olduğunu açıklayın. Sonra ondan ne istediğinizi ifade edin.  

Örneğin yaptığınız bir işle ilgili size bağırıyorsa veya sizi aşağılayacak şekilde ifadeler kullanıyorsa çok kaba davranıyorsun demek yerine yorumları yapış tarzının sorunun çözümü açısından yararsız olduğunu, kendini bu şekilde ifade etmesinin kırıcı olabildiğini ve bunun da sizin motivasyonunuzu düşürdüğünü ifade edin. Burada amaç sakin bir şekilde davranışının size nasıl hissettirdiğini ve neye yol açtığını söylemek. Ya da örneğin size “Bu işi hala yapmadın mı?” diyorsa aslında yetersizsin demek istiyordur. Söylediği lafın alt metnini çözün öncelikle. Sonra kendinize sorun gerçekten yetersiz miyim? Bu eleştirisinde haklı mı? Haksız olduğunu düşünüyorsanız, size işi ne zaman bitireceğinizi söylemediyse mesela, “Henüz o işi yapmadım, sen ne zaman bitirmemi istemiştin?” diyebilirsiniz. Aşağılama veya eleştirilerini fark eder ve asıl amacın ne olduğunu anlarsanız ona uygun karşılıklar verebilirsiniz ve onun tuzağına düşmeniz zorlaşır.

Bunları asla unutmayın;

• Her şeyi bilmek zorunda değilsiniz. Bilmediğiniz şeyler olması sizin sizi cahil, aptal veya başarısız olduğunuz anlamına gelmiyor. Ancak her şeyi anlamaya ve öğrenmeye çalışın. Bilmeyebilirsiniz, soru sormaktan çekinmeyin.

• Kendi görüş ve duygularınızın olması hakkına sahipsiniz. Bunları saygı çerçevesinde dile getirme hakkınız da vardır.

• Hata yapma hakkınız olduğunu unutmayın. Siz insansınız. Hata yapmanızdan doğal bir şey yok. Hata yaptınız diye dünyanın sonu gelmiş gibi davranılması doğal bir davranış biçimi değildir. Bu durumda önemli olan; sizin tarafınızdan hatadan ders alıp bir daha yapmamak, karşı taraf için ise hatayı telafi etme yolunu size insanca gösterebiliyor olmasıdır.

• Yaptığınız işle ilgili bir takım kararlar verme hakkınız olduğunu unutmayın. Elbette bazı kararlar üstler tarafından verilmeli ancak en azından sonuç ve deadline değişmeyecek şekilde size verilen görevi yapış biçiminize kendiniz karar verebilirsiniz.

• İstediğinizi talep etme hakkına sahip olduğunuzu unutmayın. Ancak karşı tarafın da talebinizi reddetme hakkı vardır.

• Kendinizi ve hayatınızı istediğiniz şekilde yönlendirme ve değiştirme hakkınız olduğunu unutmayın.

Bir narsistle çalışıyorsanız bilmeniz gereken en önemli nokta onun davranış bozukluğu olduğunu kabul etmeniz ve kendinize güvenmenizdir. Kendinize yeterince güvendiğinizde ve haklarınızı bildiğinizde onun hastalıklı davranışlarından otomatik olarak korunursunuz. Ondan gelen eleştiriler ve geri bildirimler çoğunlukla gerçekçi değil, kendi kişilik yapısı gereği egosunu beslemek için kılıf uydurduğu şeylerdir.  Siz kendinizi bildikten ve yeterince özgüvenli tepkiler verebildikten sonra size zarar veremeyecektir.